Najczęściej spotykanymi chorobami układu dokrewnego są choroby tarczycy. Częstość ich występowania jest kilkakrotnie wyższa u kobiet niż u mężczyzn.
Nie są znane przyczyny tego zjawiska, prawdopodobnie istotną rolę odgrywają uwarunkowania genetyczne, jak również cykliczne przemiany w hormonalnej czynności jajników.
Schorzenia tarczycy przejawiają się głównie zmianami w jej budowie. Pojawiają się znacznie częściej od zaburzeń w czynności wydzielniczej tarczycy. Nie wyklucza to jednak występowania obu rodzajów zmian łącznie. Nowe badania przeprowadzone w Polsce pozwalają sądzić, że powiększenie tarczycy występuje na przeważającym obszarze kraju endemicznie, a więc u ponad 10% osób dorosłych.
Wśród zespołów zaburzeń czynności gruczołu tarczowego wyróżniamy:
Wole jest to schorzenie charakteryzujące się powiększeniem gruczołu tarczowego. Z reguły nie daje on objawów nadczynności tarczycy ani zaburzeń czynności hormonalnych.
W zależności od charakteru powiększania gruczołu wyróżniamy:
Wole proste rozlane stanowią w głównej mierze czynnik kosmetyczny, ponieważ w powyższym opisie wspominaliśmy już że nie dają one objawów niedoboru hormonów tarczycy. W rzadkich przypadkach obserwuje się rozwiniecie na podłożu wola prostego nadczynności tarczycy, z tego względu osoby chore powinny się zgłaszać na kontrolę okresowo. Niepokojące jest to schorzenie w momencie pojawienia się duszności bądź ucisku w krtani. Wówczas stosuje się leczenie operacyjne. Wole proste mogą czasami sięgać aż do śródpiersia i pierwszego żebra, wówczas określany on jest mianem wola zamostkowego , ale zwykle jest zlokalizowany w obszarze szyi. Wole śródpiersiowe, które sięga do łuku aorty albo niżej, może spowodować porażenie nerwu krtaniowego, jeżeli ma zbyt duże rozmiary.
Wole guzowate charakteryzują się występowaniem wyczuwalnych bądź też mniejszych guzków rozsianych w miąższu tarczycy. Jodochwytność ocenia się w badaniu scyntygraficznym, w którym to przy pomocy gamma kamery bada się rozmieszczenie, podanego wcześniej pierwiastka promieniotwórczego, jodu 131. Klasyfikacja guzków opiera się na ich jodochwytności.
Wyróżnia się:
Niekiedy powiększenie tarczycy jest tak znaczne, że powoduje ucisk narządów sąsiednich, np. tchawicy. Występują także inne odmiany wola, ale ze względu na swoją specyficzność nie są ujmowane w klasyfikacji ogólnej tego schorzenia.
Przykładem może być choroba Riedla
zwana wolem drewnianym. Jest ona tak nazywana bo dochodzi w niej do tak
nasilonego włóknienia tarczycy i otaczających ją tkanek, że ich
konsystencja przypomina w dotyku drzewo. Nie jest wyjaśniona przyczyna
tej choroby. Postuluje się, że powstaje ona na podłożu zaburzeń
funkcjonowania układu immunologicznego, który rozpoznając tkanki
własnego organizmu jako obce, dąży do ich zniszczenia.
Podobnie dzieje się w przypadku choroby Hashimoto,
dlatego też wole drewniane przez niektórych badaczy uważane jest za
ostatnie stadium tej choroby. W przebiegu tej choroby obserwuje się
obecność przewlekłego stanu zapalnego w obrębie gruczołu, który jest
połączony z jej intensywnym włóknieniem, należy jednak dodać, że zmiany
te nie maja charakteru nowotworu złośliwego. Cały proces oprócz tkanek
tarczycy może obejmować także okoliczne tkanki – mięśnie, węzły
chłonne oraz przytarczyce. W konsekwencji schorzenie może prowadzić do:
zwężenia światła tchawicy, ograniczenia prawidłowego przepływu powietrza
przez drogi oddechowe, a to z kolei wywołuje duszność. Wystąpić mogą
także problemy z przełykaniem, chrypka, kaszel, pochrząkiwanie oraz
uczucie dyskomfortu w obrębie szyi, wiążące się z objęciem przez procesy
włóknienia okolicznych tkanek miękkich, przełyku, a także nerwów
zaopatrujących krtań.
W tym artykule poruszyliśmy pierwszą grupę chorób tarczyc, w kolejnych sukcesywnie omówimy następne.