MENU...
Facebook

Choroby tarczycy cz. 1

Najczęściej spotykanymi chorobami układu dokrewnego są choroby tarczycy. Częstość ich występowania jest kilkakrotnie wyższa u kobiet niż u mężczyzn.

Nie są znane przyczyny tego zjawiska, prawdopodobnie istotną rolę odgrywają uwarunkowania genetyczne, jak również cykliczne przemiany w hormonalnej czynności jajników.

Schorzenia tarczycy przejawiają się głównie zmianami w jej budowie. Pojawiają się  znacznie częściej od zaburzeń w czynności wydzielniczej tarczycy. Nie wyklucza to jednak występowania obu rodzajów zmian łącznie. Nowe badania przeprowadzone w Polsce pozwalają sądzić, że powiększenie tarczycy występuje na przeważającym obszarze kraju endemicznie, a więc u ponad 10% osób dorosłych.

Wśród zespołów zaburzeń czynności gruczołu tarczowego wyróżniamy:

  • wole proste,
  • niedoczynność,
  • nadczynności.

Wole jest to schorzenie charakteryzujące się powiększeniem gruczołu tarczowego. Z reguły nie daje on objawów nadczynności tarczycy ani zaburzeń czynności hormonalnych.

W zależności od charakteru powiększania gruczołu wyróżniamy:

  • wole proste rozlane (gdy gruczoł tarczowy jest rozlany równomiernie),
  • wole guzowate, gdy w obrębie powiększonego gruczołu tarczowego wyczuwa się dobrze odgraniczone od otoczenia guzki będące wyrazem nierównomiernego rozrostu.
Za przyczynę tego schorzenia upatruje się niedostateczne dostarczanie, zarówno w pokarmie jak i wodzie jodu. Jego ilości są zbyt małe aby zaspokoić potrzeby organizmu człowieka – osoba dorosła dobowo potrzebuje 0,15-0,20 mg jodu. W Polsce endemiczne występowanie wola (duża liczba zachorowań na tą chorobę) dotyczy rejonów ubogich we wspomniany pierwiastek, czyli  głównie Podkarpacie i Dolny Śląsk. Zapobieganie polega na zwiększaniu ilości spożywanego jodu, bogate w niego są potrawy z np. ryb morskich. Przejściowe powiększenie tarczyc obserwuje się również w okresie pokwitania, u kobiet podczas miesiączki i w okresie ciąży.

Wole proste rozlane stanowią w głównej mierze czynnik kosmetyczny, ponieważ w powyższym opisie wspominaliśmy już że nie dają one objawów niedoboru hormonów tarczycy. W rzadkich przypadkach obserwuje się rozwiniecie na podłożu wola prostego nadczynności tarczycy, z tego względu osoby chore powinny się zgłaszać na kontrolę okresowo. Niepokojące jest to schorzenie w  momencie pojawienia się duszności bądź ucisku w krtani. Wówczas stosuje się leczenie operacyjne. Wole proste mogą czasami  sięgać aż do śródpiersia i pierwszego żebra, wówczas określany on jest mianem wola zamostkowego , ale zwykle jest zlokalizowany w obszarze szyi. Wole śródpiersiowe, które sięga do łuku aorty albo niżej, może spowodować porażenie nerwu krtaniowego, jeżeli ma zbyt duże rozmiary.

Wole guzowate charakteryzują się występowaniem wyczuwalnych bądź też mniejszych guzków rozsianych w miąższu tarczycy. Jodochwytność ocenia się w badaniu scyntygraficznym, w którym to przy pomocy gamma kamery bada się rozmieszczenie, podanego wcześniej pierwiastka promieniotwórczego, jodu 131. Klasyfikacja guzków opiera się na ich jodochwytności.

Wyróżnia się:

  • guzki "zimne" – nie wychwytują jodu (torbiel, martwica, krwiak, rak),
  • guzki "ciepłe" – wychwytują jod w ilości zbliżonej do wychwytu całego miąższu tarczycy,
  • guzki "gorące" – wychwytują większość jodu, wytwarzając duże ilości hormonów, hamują wydzielanie TSH w przysadce, powodując zablokowanie wychwytu jodu i wydzielanie hormonów przez pozostałą część miąższu.

Niekiedy powiększenie tarczycy jest tak znaczne, że powoduje ucisk narządów sąsiednich, np. tchawicy. Występują także inne odmiany wola, ale ze względu na swoją specyficzność nie są ujmowane w klasyfikacji ogólnej tego schorzenia.

Przykładem może być choroba Riedla zwana wolem drewnianym. Jest ona tak nazywana bo dochodzi w niej do tak nasilonego włóknienia tarczycy i otaczających ją tkanek, że ich konsystencja przypomina w dotyku drzewo. Nie jest wyjaśniona przyczyna tej choroby. Postuluje się, że powstaje ona na podłożu zaburzeń funkcjonowania układu immunologicznego, który rozpoznając tkanki własnego organizmu jako obce, dąży do ich zniszczenia.
Podobnie dzieje się w przypadku choroby Hashimoto, dlatego też wole drewniane przez niektórych badaczy uważane jest za ostatnie stadium tej choroby. W przebiegu tej choroby obserwuje się obecność przewlekłego stanu zapalnego  w obrębie gruczołu, który jest połączony  z jej intensywnym włóknieniem, należy jednak dodać, że zmiany te nie maja charakteru  nowotworu złośliwego. Cały proces oprócz tkanek tarczycy może obejmować  także okoliczne tkanki – mięśnie, węzły chłonne oraz przytarczyce. W konsekwencji schorzenie może prowadzić do: zwężenia światła tchawicy, ograniczenia prawidłowego przepływu powietrza przez drogi oddechowe, a to z kolei wywołuje  duszność. Wystąpić mogą także problemy z przełykaniem, chrypka, kaszel, pochrząkiwanie oraz uczucie dyskomfortu w obrębie szyi, wiążące się z objęciem przez procesy włóknienia okolicznych tkanek miękkich, przełyku, a także nerwów zaopatrujących krtań.

W tym artykule poruszyliśmy pierwszą grupę chorób tarczyc, w kolejnych sukcesywnie omówimy następne.